تاریخ زنده می‌شود

تلاش‌ها برای احیا و حتی زنده‌نگهداشتن باقی‌مانده آثار تاریخی بافت قدیمی اطراف حرم مطهر درخلال همه بی‌توجهی‌ها که چندسال است متوجه آن‌ها بوده است، از سوی تاریخ‌دوستان ادامه دارد؛ تا امروز که روزگار دیگری است، دوباره چشم مردم به بناهای تاریخی بیفتد و این هویت ماندگار شود. در همین راستا چند‌تن از استادهای مرمت‌کار مشهد از چند‌سال قبل دست به اجرای طرحی با نام «دوباره‌چینی» آثار تاریخی زده‌اند که نتیجه آن جابه‌جایی اثر درخطر تخریب به مکان جدید است.

 درهمین راستا یک نمونه در گذشته در خیابان نواب‌صفوی به اجرا درآمد و نمونه دوم آن هم چند هفته گذشته در بولوار شارستان (شهید حاجی‌حسنی کارگر) عملیاتی شد. حال قرار است نمونه سوم آن در ره‌باغ بهشت به اجرا درآید. طرحی که هدایت گواهی، استاد مرمت مشهدی، آن را جدی دنبال می‌کند تا به گفته خودش تلاش‌های 15سال‌گذشته‌اش به نتیجه برسد.

آن‌طور که او به شهرآرامحله می‌گوید، تاکنون حدود 30بنای تاریخی را واچینی کرده و امروز منتظر است تا آن‌ها را دوباره برای مشهدی‌ها زنده‌کند، همچون آنچه از سردر خانه شریفی در ورودی کتابخانه عمومی اجرا کرده و دیوار خانه قدیمی قاجاری که روی نمای حسینیه مرحوم حاج‌قاسم قمی پیاده کرده‌ است.

جابه‌جایی دیوار تاریخی در نواب‌صفوی

گواهی طرح واچینی را از 15سال قبل با ریختن طرح دوستی با پیمانکارهای تخریب بناهای تاریخی اطراف حرم مطهر آغاز کرده‌ است. طرحی که طبق گفته‌های خودش خیلی دیر عملیاتی شد و نتیجه این تأخیر، ازدست‌رفتن آثار زیادی درخلال توسعه شهری و به‌روزرسانی بناها بود.

او همین واچینی‌ها را که هنوز هم روند آن ادامه دارد، این‌بار با همکاری شهرداری در طرح دوباره‌چینی در نقاط مختلف مشهد پیاده می‌کند. گواهی در توضیحات بیشتر می‌گوید: واچینی روشی است که یونسکو هم برای آن شرایط و قوانینی گذاشته است، راهکاری است برای نجات بناهای تاریخی به‌کار می‌رود از سردر گرفته تا جداره‌ها و... که در معماری امروزی سازوکار ندارد، تا با تخریب برای همیشه از حافظه تاریخ پاک نشود.

به گفته او نخستین نمونه این روش در ایران را استاد مرحوم باقرزاده شیرازی در جابه‌جایی یک کلیسا در مسیر سد در استان آذربایجان انجام داده و امروز درحال توسعه است

به گفته او نخستین نمونه این روش در ایران را استاد مرحوم باقرزاده شیرازی در جابه‌جایی یک کلیسا در مسیر سد در استان آذربایجان انجام داده و امروز درحال توسعه است. در مشهد هم که خیلی دیر به‌عنوان یک راهکار پذیرفته شده است، سومین نمونه آن در شارستان را او با همکاری دوستانش انجام داد.

او اضافه‌ می‌کند: نخستین نمونه از واچینی و دوباره‌چینی که به‌دلیل نبود امکانات چندان هم حرفه‌ای نبود، قاب‌های روی نمای خانه زائر است. دومین نمونه را با استفاده از واچینی‌های خانه شریفی در سردر کتابخانه عمومی بولوار فرهنگ اجرا کرده‌ام و سومین نمونه را در حاشیه بولوار حاجی‌حسنی کارگر روی دیوار حسینیه مرحوم حاج‌قاسم قمی به پایان رسانده‌ام.

طبق گفته‌های او باید دیوارچینی در نزدیک‌ترین محل به خود بنای تاریخی باشد، به همین دلیل در آخرین نمونه، واچینی (جداسازی) مصالح دیوار تاریخی یک حیاط قدیمی از خیابان شهید رکابی3 که درحال تخریب بود، جمع‌آوری و به نزدیک‌ترین محل در شارستان منتقل شد.

تاریخی که دوباره چیده می‌شود

این استاد مرمت مشهدی با اشاره به اینکه ارزش واچینی و دوباره‌چینی استفاده از خود مصالح تاریخی است، خاطرنشان‌ می‌کند: در نمونه بولوار شارستان، خودم دیوار حیاط قدیمی را در پایین‌خیابان شناسایی کردم که 3طرف آن خراب و یک‌طرفش سالم مانده‌بود که همان یک‌طرف هم به خرابی افتاده بود.

با حضور دانشجوهایم و با هزینه شخصی تک‌تک مصالح آن را بعد از نقشه‌برداری و کدگذاری جداکردیم و چون می‌خواستیم در شارستان یک گذر تاریخی ایجاد شود، با استقبال شهرداری پیشنهاد دادیم این مصالح در دوباره‌چینی به روی دیوار حسینیه مرحوم حاج‌قاسم قمی منتقل شود. طبق گفته‌های او می‌شد شهر را در راستای توسعه پیش‌برد و آثار تاریخی را از بین نبرد. 

در این راستا هم نخستین راه‌حل خراب‌نکردن بنای قدیمی و تطبیق بنای جدید با آن است، مشابه آنچه خانه امیری به خود دید. دومین راه‌حل واچینی و دوباره‌چینی است و سومین راه‌حل که ارزشش از همه کمتر است، نقشه‌برداری از بنا و اجرای نمونه آن در شهر است.

خانه حناساب را زنده می‌کنم

گواهی در میان صحبت‌هایش بارها به این نکته اشاره می‌کند که 30نمونه واچینی آثار تاریخی مشهد را قبل از تخریب انجام داده است، همچون انواع سردرها، خانه حناساب (پایین‌خیابان)، خانه دربان مقامی (پایین‌خیابان) و... که منتظر است تا فرصتی پیش بیاید و آن‌ها را با دوباره‌چینی در نزدیک‌ترین محل به مکان اصلیشان زنده کند. 

او با تأکید بر اینکه شهرداری این روزها چون به‌دنبال حفظ آثار تاریخی شهر است، در واچینی و دوباره‌چینی همراه است، خاطرنشان می‌کند: پیشنهادی برای دوباره‌چینی خانه تخریب‌شده حناساب که واچینی آن را سال1386 انجام داده‌ام، شده است تا این خانه را با مصالح خودش در ره‌باغ بهشت به اجرا درآورم. اگر همه‌چیز خوب پیش برود، به‌زودی این خانه هم دوباره با همان شکل بازخواهد گشت.